پارسوماش خبر / محمدرضا مکوندی: تاریخ قوم لر مملو از بیگانه ستیزی، حماسه های وطن پرستانه، تراژدی ها عاشقانه، آیین ها و سنت های ریشه دار تاریخی در تجلی پاسداشت خوبی ها و نیکویی ها و طرد شر و بدی ها هست.
حوادث و وقایعی که هرکدام به تنهایی می توانند دستمایه یک اثر هنری، کتاب یا فیلم قرار بگیرد و هویت بخش جامعه ایرانی گردد.
از قبیل این حوادث در تاریخ قوم لر فراوان داریم، از جمله خودکشی خود خواسته دهها بانوی لر باهم در قلعه گلاب ممسنی که چون کبوتران زیبا دو به دو با گیسوانی که به هم گره زده بودند، بدون درنگ در هلهله های غمبار زنانه از بلندایی به ارتفاع پانصد ذرع خود را به درون امواج خروشان رودخانه زهره انداختند مرگی دردناک و پایانی بر زندگانی دختران زیبا روی لر برای حفظ نجابت که طعمه دردمندانه امواج خروشان رودخانه زهره شده تا دست ناپاک و کثیف سربازان هتاک و متجاوز محمد شاه قاجار را در دریدن حرمت زنان لر ناکام گذارند.
قلعه گلاب حکایت حماسه شگفت انگیز و تراژدی ابدی است که زنان لر را در تصمیمی حیرت آور و شجاعانه برای حفظ نحابت خود در مقابل سربازان گستاخ و هتاک قاجاری در دل تاریخ به یادگار نهادند.
حادثه ای چنان باعظمت و عبرت آموز که نویسنده و تاریخ پژوه نامدار، دکتر باستانی پاریزی، با اشاره به حادثه تلخ خودکشی داوطلبانه دهها بانوی لر در قلعه گلاب ممسنی می گوید ؛ حادثه‌ای کم‌نظیر و شاید بی‌نظیر در تاریخ ایران است، واقعه‌ای که به‌ عنوان برگ تابان و در عین حال خونین تاریخ زنان لر ممسنی شناخته می‌شود.
ﺧﻮﺩﮐﺸﯽ ﺩسته جمعی ﺯﻧﺎﻥ لر ایل ﻣﻤﺴﻨﯽ ﺩﺭ ﻗﻠﻌﻪ ﮔﻼﺏ، داستان غمباری بود که ﺣﺪﻭﺩ ﺩﻭﯾﺴﺖ ﺳﺎﻝ قبل در سال ۱۲۳۰ هجری قمری و ﺩﺭ عهد پادشاهی ﻣﺤﻤﺪﺷﺎﻩ ﻗﺎﺟﺎﺭ اتفاق افتاد.
لرهای شجاع ممسنی به علت سابقه حمایت از حاکمان لر زندیه همواره مورد کینه پادشاهان نالایق و مستبد قاجار بودند.
پس از روی کار آمدن و تثبیت قدرت یکی از خوانین محلی لر به نام ولی‌خان بزرگ با حمایت مردم لر، نخستین قیام سازمان‌یافته علیه استبداد قاجار شکل گرفت؛ قیامی که با توجه به روحیه آزادی خواهی و ظلم ستیزی لرها بنا به نظر بسیاری از پژوهشگران، از جمله آنچه مرحوم باستانی پاریزی در آثار خود اشاره کرده، می‌توان آن را ازجمله حوادث زمینه‌ساز انقلاب مشروطه دانست. این قیام در منطقه لرنشین ممسنی رخ داد.
ﻭﻟﯽ ﺧﺎﻥ آن چنان که از ویژگی های بزرگ مردان لر در طول تاریخ است، ﻣﺮﺩﯼ ﺯﺭﻧﮓ، ﻣﺘﻬﻮﺭ ﻭ ﺑﺎﻫﻮﺵ و تیراندازی بی نظیر و اسب سواری چالاک بود‌. ﺩﺭ دوره‌ حاکمیت این خان لر، ایل ممسنی به ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﺍﻗﺘﺪﺍﺭ ﺧﻮﺩ در دوران قاجار دست یافته بود به همین علت حکومت قاجار از قدرت روز افزون ایل ممسنی بیمناک شده و درصدد پایان دادن به اقتدار ایل ممسنی با حذف ولی خان است.
در بیان تهور و شجاعت ولی خان میرزا مهدی نواب در کتاب دستورالاعقاب این گونه نقل می کند: « ولی خان که از لر بزرگ است، همواره با حکمران فارس سر طغیان و دم از خودسری زدی و هوای سروری داشت. به غایت متهور و اسب انداز و چالاک و بی باک و دلاورمرد بود»
این خان مقتدر دارای ارتشی ده هزار نفری از سواران چابک و شجاع لر بود که باکی از مرگ و مردن نداشتند و حکومت مرکزی نگران از نافرمانی ولی خان و اقتدار روز افزونش درصدد از میان برداشتن او بر می آید و‌ چاره را در گسیل قشون نظامی با عراده های توپ به ممسنی می بیند.
حکومت محمد شاه فیروز میرزا نصرت الدوله از شاهزادگان قاجار را به همراه معتمدالدوله برای دستگیری خان لر با فوج بزرگی از سربازان مسلح روانه منطقه حکمرانی ولی خان می کند ابتدا ولی خان و همراهانش در دژ سفید از قلعه های قدیمی و در عین حال بسیار مستحکم پناه گرفتند که با محاصره قلعه سفید حجم سنگینی از تیراندازی بر قلعه سفید توسط صدها سرباز مسلح همراه با شلیک عراده های توپ  قرار می گیرد. به ناچار ولی خان در یک نابرابری مقابله نظامی با دشمن همراه برای نجات خانواده های گرفتار از دژ سفید خارج می شود و همراهان را به دو گروه تقسیم می کند، گروه اول خود و مجاهداتش در منطقه ماهور مستقر می شوند و زنان و کودکان را توسط فرزندش باقرخان به سمت قلعه گل و «گلاب» فرستد. دو قلعه گل و گلاب مقابل هم برفراز دوکوه هستند که توسط دره ای از هم جدا می شوند و در قلعه گل با قرخان و خانواده های توسط رییس قلعه گلاب که فردی به نام خواجه حسین قلعه گلابی است که از دوستان قدیمی ولی خان است پناه داده می شوند.
قشون دولتی کم کم به پای قلعه های گل و گلاب می رسد و این دژ های مرتفع را محاصره می کنند.
نظامیان مهاجم ابتدا به داخل قلعه گلاب ورود می کنند و سپس با استقرار در قلعه، سیصد نفر از سربازان از بلندای قلعه گلاب که مشرف به قلعه گل است با تقنگ هایشان آتش سنگینی بر قلعه گل می ریزند.
جنگ بار دیگر شروع می شود و باقرخان و نیروهای همراهش ﺗﺎ ﭘﺎﯼ ﺟﺎﻥ ﺍﺯ خانواده ها جانانه ﺩﻓﺎﻉ ﮐﺮﺩﻩ تا این که ﻣﻬﻤﺎﺕ ﺁﻧ ﻬﺎ ﺗﻤﺎﻡ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺭﺍﻫﯽ ﺑﻪ ﺟﺰ ﺗﺴﻠﯿﻢ نمی ماند. در این هنگام تراژدی ترین اتفاق در دفاع از حریم ناموس و شرافت توسط زنان که در تاریخ ایران بی نظیر است به وقوع می پیوندد.
زنان و دختران جوان ایل ممسنی، آگاه از سرنوشت تلخی که در انتظارشان است و یقین داشتند که با اسارت توسط سربازان، مورد بی حرمتی و تعرض واقع خواهند شد. در دفاع از حریم نجابت و ناموس شان قبل از ورود نظامیان به قلعه گل حماسه ای در دفاع از حریم شرف و نجابت خود آفریدند که در تاریخ ماندگار شد. در این تراژدی حیرت انگیز دختران زیبای روی لر از ادامه زندگی در سال های جوانی با تلخی دل کندند و شجاعانه دو به دو گیسوان خود را به هم گره زدند و همچون دختران ولی‌خان به نام بی‌بی کتایون، بی‌بی همایون، بی‌بی گل‌اندام و بی‌بی فرنگیس با انتخاب مرگی شرافتمندانه، تن به ذلت خفت بار و گرفتار شدن در دست سربازان هتاک ندادند و از فراز ارتفاع پانصد ذرعی چون فرشتگانی زیبای روی به پرواز درآمدند، در میان فریادهای هلهله از بالای ﻗﻠﻌﻪ به داخل امواج خروشان رودخانه زهره پریدند و مرگ را بر ننگ و خدشه دار شدن شرف و نجابت شان ترجیح دادند. این خودکشی جمعی دهها زن، نمادی جاودانه از دفاع زنان نه تنها لر بلکه ایرانی از حریم ناموس و شرافت است. حماسه‌ای که می‌توان آن را یکی از بزرگ‌ترین حماسه‌های زنانه در تاریخ ایران دانست.
تعداد زنان و دختران ایل ممسنی که در این حادثه خودکشی کردند در بعضی منابع ۸۰ تا ۱۲۰ نفر ذکر شده است.
این حادثه تلخ اما بی بدیل در فصل بهار دو قرن پیش اتقاق افتاد دختران لر در بهار جوانی و همزمان با بهار طبیعت دل انگیز آن سال کاری کردند که حتی تاریخ در برابر این حادثه سر تعظیم فرود آورد.
این روز در تقویم کشور باید به عنوان روز پاکی و نجابت زن ایرانی نامگذاری شود و در گرامی داشت این واقعه تاریخی که تابلو تمام نمادی از هویت قوم لر است توسط فعالان و بزرگان لر ممسنی همه ساله در ایام تعطیلات نوروزی در گرامی داشت یاد زنان افتخار افرین لر و در محل وقوع این رخداد تاریخی ویژه برنامه های برگزار گردد.

منابع:
۱-سایت فراسو مقاله خودکشی دسته جمعی دختران ممسنی نوشته محمد چوبینه
۲ـمطلب مرتبط نوشته سید پژمان حسینی